1-GİRİŞ
Türk Ticaret Kanunu uyarınca;
Anonim Şirket, bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından, bir ticari ünvana sahip, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir. Pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludurlar.
Limited Şirket, bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulur; esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşur. Ortaklar, şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler.
Türk Ticaret Kanunu hükümleri uyarınca gerek anonim şirkette ve gerekse limited şirkette, ortakların sorumluluğu şirkete koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlıdır. Yani ortaklar, şirketin borçlarından dolayı taahhüt ettikleri sermaye miktarına kadar bütün malları ile sorumludurlar. Bunu aşan kısım dolayısıyla hiçbir sorumlulukları yoktur. Ticaret hukuku açısından geçerli olan bu kural, anonim şirketlerde vergi hukuku açısından da geçerli olmakla beraber, limited şirketlerde durum farklıdır. Limited şirket ortakları, şirketten tahsil imkânı bulunmayan âmme alacaklarının tamamından, kendi sermaye payları oranında, doğrudan doğruya sorumlu ve bu kanun hükümleri gereğince incelemeye tâbi bulunmaktadırlar.
2-ANONİM ŞİRKET ORTAKLARININ VE YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN SORUMLULUKLARI
- ANONİM ŞİRKET YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN SORUMLULUKLARI
- Türk Ticaret Kanunu (TTK) Çerçevesinde Sorumluluk
Yönetim kurulu üyelerinin ve yöneticilerinin Kanun’dan ve şirket esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurları ila ihlal etmeleri halinde TTK 543. madde gereğince hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan dolayı sorumludurlar.
Türk Ticaret Kanunu 368. maddesi hükmünde ‘’ Yönetim kurulu, ticari mümessil ve ticari vekiller atayabilir’’ düzenlemesi yer almaktadır. Yönetim kurulu bu düzenleme gereği temsile yetkili olmayan yönetim kurulu üyelerini veya şirkete hizmet akdi ile bağlı olanları sınırlı yetkiye sahip ticari vekil veya diğer tacir yardımcıları olarak atayabilir. Bu atanan kişilerin üçüncü kişilere ve şirkete verecekleri zararlardan dolayı yönetim kurulunun müteselsilen sorumludur. Bu sorumluluk için şirketin ortağı olup olmamanın herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.
- Kamu Borçları Çerçevesinde Sorumluluk
Vergi sorumlusu olan şirketlerin yerine getirmeleri gerekli olan ödevler şirketlerin kanuni temsilcileri tarafından yerine getirilir. Söz konusu ödevlerin yerine getirilmemesi nedeniyle vergi sorumlusu şirketlerin varlığından alınamayan vergiler ve buna bağlı alacaklar, Vergi Usul Kanunu 10. Maddesi gereğince ödevleri yerine getirmeyen kanuni temsilcilerin şahsi sorumluluğuna gidilerek tahsili gerçekleştirilebilir. Kanuni temsilcilerin bu nedenle ödemiş oldukları vergiler için şirkete rücu etme hakları bulunmaktadır. Amme Alacakları Tahsili Hakkında Kanunu’nun Mükerrer 35. Maddesinde de, “Şirketin malvarlığından tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan kamu borçları kanuni temsilcilerin şahsi malvarlıklarından tahsil edilir. Bu kural yabancı şahıs veya kurumların Türkiye’deki temsilciler için de uygulanmaktadır. Kanuni temsilciler, şirketi idare edenler veya vekiller, ödedikleri tutarları şirkete rücu edebilirler.” hükmü yer almaktadır.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 88. Maddesinde ‘’Kurumun süresi içinde ödenmeyen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51 inci, 102’nci ve 106’ncı maddeleri hariç, diğer maddeleri uygulanır’’ düzenlemesi yer almaktadır. Yine aynı madde de ‘Kurumun sigorta primleri ve diğer alacakları haklı bir sebep olmaksızın bu Kanunda belirtilen sürelerde ödenmez ise kamu idarelerinin tahakkuk ve tediye ile görevli kamu görevlileri, tüzel kişiliği haiz diğer işverenlerin şirket yönetim kurulu üyeleri de dahil olmak üzere üst düzeydeki yönetici veya yetkilileri ile kanuni temsilcileri Kuruma karşı işverenleri ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumludur.’ Hükmü yer almaktadır. Bu yasal düzenlemeler doğrultusunda Sosyal Güvenlik Kurumu sigorta primleri ve diğer alacakları haklı bir sebep olmaksızın bu süreleri içinde ödenmez ise borçlu şirket yönetim kurulu üyeleri de dahil olmak üzere üst düzeydeki yönetici veya yetkilileri ile kanuni temsilcileri şirket ile birlikte müteselsilen ve müştereken sorumlu tutulabilirler.
Süresi içinde ödenmeyen sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası primleri, idari para cezaları, işsizlik sigortası primleri, gecikme zamları ve katılım payları sosyal güvenlik kurumu alacağına dönüşecek ve bu alacakların tahsilinde Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun’un ilgili hükümleri uygulanacaktır.
Özetle, anonim şirketin yönetim kurulu üyeleri, üst düzey yöneticileri ve kanuni temsilcileri, şirketin sosyal güvenlik kurumuna olan tüm borçlarından dolayı müştereken ve müteselsilen sorumludurlar.
Kamu alacağının doğduğu ve ödenmesi gerektiği zamanda kanuni temsilci veya şirketi idare eden yönetim kurulu üyesi ve üst düzey yöneticilerin farklı şahıslar olması halinde bu şahıslar kamu borçlarından müteselsilen sorumlu tutulacaktır.
Anonim şirketin herhangi bir nedenle tasfiyeye girmiş olması veya şirketin tasfiye edilmiş olması kanuni temsilcilerin tasfiyeye giriş tarihinden önce doğmuş olan sorumlulukları ortadan kaldırmaz. Yönetim kurulu üyeleri ile üst düzey yöneticilerin sorumluluğu, görevde bulundukları döneme ait kamu borçlarına ilişkindir. Bu kişilerin şirketteki görevleri sona ermiş olsa bile görevde bulundukları döneme ait kamu borçları kaynaklı sorumlulukları devam eder. Yönetim kurulu üyeleri , üst düzey yöneticileri ile kanuni temsilcileri, görevlerinin sona erdiği tarihten sonra ki döneme ait olan kamu borçları için herhangi bir sorumlulukları söz konusu değildir.
( T.C Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Esas: 2014 / 2313 Karar: 2017 / 152 Karar Tarihi: 25.01.2017 kararı ile Yargıtay bu hususlara ilişkin açıklamaları yapmıştır. )
- ANONİM ŞİRKET ORTAKLARININ SORUMLULUKLARI
Türk Ticaret Kanunu 329. Madde hükmü gereğince Anonim şirket ortakları kural olarak sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları kadarı ile ve şirkete karşı sorumludur.
Yönetim kurulu üyesi olan şirket ortakları sermaye paylarına bakılmaksızın şirketin tüm kamu borçlarından sorumludurlar. Ancak buradaki sorumluluk ortak olmaları nedeniyle değil, yönetim kurulu üyesi olmalarından kaynaklanmaktadır. Yönetim kurulu üyesi olmayan ve şirkette herhangi bir yöneticilik görevi veya temsil yetkisi bulunmayan anonim şirket ortaklarının kamu borçlarından dolayı şirkete koymayı taahhüt ettikleri sermaye dışında herhangi bir sorumlulukları bulunmamaktadır.
3-LİMİTED ŞİRKET ORTAKLARININ VE YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN SORUMLULUKLARI
- LİMİTED ŞİRKET YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN/MÜDÜRLERİNİN SORUMLULUĞU
- Türk Ticaret Kanunu (TTK) Çerçevesinde Sorumluluk
Müdürlerin hukuki sorumluluğu esas itibariyle TTK’nin 553’üncü maddesinde düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar.
- Kamu Borçları Çerçevesinde Sorumluluk
Vergi sorumlusu olan şirketlere düşen ödevler şirketlerin kanuni temsilcileri tarafından yerine getirilir. Şirkete düşen bu ödevlerin yerine getirilmemesi yüzünden vergi sorumlusu şirketlerin varlığından tamamen veya kısmen alınamayan vergi ve buna bağlı alacaklar, Vergi Usul Kanunu 10. Maddesi gereğince ödevleri yerine getirmeyen kanuni temsilcilerin şahsi sorumluluğuna gidilebilir. Kanuni temsilcilerin bu suretle ödedikleri vergiler için şirketlere rücu hakları bulunmaktadır. 6183 sayılı Amme Alacakları Tahsili Hakkında Kanunu’nun Mükerrer 35. Maddesi hükmü gereğince de şirketin malvarlığından tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan kamu borçları kanuni temsilcilerin şahsi malvarlıklarından tahsil edilir. Bu kural yabancı şahıs veya kurumların Türkiye’deki temsilciler için de uygulanmaktadır. Kanuni temsilciler, şirketi idare edenler veya vekiller, ödedikleri tutarları şirkete rücu edebilirler. Sigorta primleri ve diğer alacaklar ödenmediğinde yönetim kurulu üyeleri ile üst düzeydeki yöneticiler ve kanuni temsilcileri şirket ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumludur.
- LİMİTED ŞİRKET ORTAKLARININ SORUMLULUKLARI
Limited şirketlerle ilgili olarak, TTK’nin 573. Madde ortaklarda sorumluluğun sınırlarını belirlemektedir. TTK’nin 573. Maddesinde ‘’Ortaklar, şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler.’’ düzenlemesine yer verilerek Limited şirket ortaklarının üçüncü kişilere karşı sorumluluklarını sınırlandırmıştır. Ortağın sorumluluğu sadece taahhüt ettiği sermaye tutarı ile sınırlıdır. Ortak şirketin üçüncü kişilere olan borçlarından dolayı ve şirket alacaklılarına karşı sorumlu değildirler.
Limited şirketlerde ortakların sınırlı sorumluluğunun istisnası Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 35. Maddesi ile getirilen düzenlemedir. AATUHK’nin 35. Maddesinde; “Limited şirket ortakları, şirketten tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan amme alacağından sermaye hisseleri oranında doğrudan doğruya sorumlu olurlar ve bu Kanun hükümleri gereğince takibe tâbi tutulurlar.’’ düzenlemesi ile limited şirket ortaklarının şirketin kamu borçlarından sermaye hisseleri oranında doğrudan doğruya sorumlu olacakları istisnasını getirmiştir. Maddenin diğer hükümlerinde de limited şirket ortağının şirketteki sermaye payını devretmesi hâlinde, payı devreden ve devralan şahıslar devir öncesine ait amme alacaklarının ödenmesinden müteselsilen sorumlu tutulacakları, amme alacağının doğduğu ve ödenmesi gerektiği zamanlarda pay sahiplerinin farklı şahıslar olmaları hâlinde bu şahısların söz konusu borçtan müteselsil sorumlu olacakları belirtilmiştir.
Limited şirket ortaklarının, şirketin kamu borçlarında ki sorumlulukları, ikinci derece sorumluluktur. Ortağın sorumlu olduğu şirketin kamu borcu, ortağın limited şirkete karşı taahhüt ettiği veya ödediği sermaye borcundan bağımsız bir borçtur. Diğer bir ifade ile kamu alacaklısı kurum, öncelikle limited şirketin malvarlığına başvurması gerekmekte olup şirketin malvarlığından kamu alacağının tahsil edilememesi durumunda ortakların şahsi malvarlığına başvurulabilir.
