Elektrik Piyasası Lisansız Elektrik Yönetmeliği kapsamında kurularak, dağıtım şirketi ile bağlantı anlaşması akdeden lisansız üreticilerin anlaşma güçleri üzerinde sisteme enerji vermeleri halinde bazı yaptırımlarla karşı karşıya gelmektedirler. Bu yaptırımları; YEKDEM bedelinin ödenmemesi ve üreticiye verilen para cezaları oluşturmaktadır.
1-YEKDEM BEDELİNİN ÖDENMEMESİ
YEK Kanunu kapsamındaki kaynaklardan üretim yapan lisanssız üreticiler bölgelerindeki görevli tedarik şirketleri aracılığıyla YEKDEM’e dahil edilmektedirler. YEKDEM; hidrolik, rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, dalga, akıntı ve gel-git gibi fosil olmayan enerji kaynaklarından elektrik üreten santrallere devlet tarafından fiyat ve alım garantisinin verildiği bir tür teşvik mekanizmasıdır.
Bu destek mekanizması kapsamında güneş enerjisine dayalı elektrik üretimi yapan üreticiler, tesislerinde üretmiş oldukları elektriği tedaril şirketlerine satmak suretiyle YEKDEM’den yararlanabilmektedirler.
Üretici, lisanssız elektrik üretim santralinden anlaşma gücünün üstünde demand olarak sisteme enerji verilmesi durumunda aşımın yapıldığı aya ilişkin YEKDEM bedelinin ödenmemesi yaptırımı ile karşı karşıya gelmektedir.
Tedarik şirketleri tarafından YEKDEM’in ödenmemesine ilişkin yaptırıma dayanak olarak 24/08/2017 tarih ve 7262-3 sayılı EPDK Kurul Kararı gösterilmektedir.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 24/08/2017 tarih ve 7262-3 sayılı kararının (a) bendinde ;
“a) 01/08/2017 tarihinden itibaren sisteme demand olarak 1 MW’ın üzerinde güç ile enerji verildiğinin tespiti halinde ilgili aya ilişkin üretilen enerjinin görevli tedarik şirketi tarafından üretilerek sisteme verilmiş olduğu kabul edilerek bu enerji ile ilgili olarak piyasa işletmecisi ve görevli tedarik şirketi tarafından herhangi bir ödeme yapılmamasına, bu kapsamda sisteme verilen enerjinin ise YEKDEM’e bedelsiz katkı olarak dikkate alınmasına,” şeklinde karar verilmiştir.
Alınan bu karar ile birlikte güç aşımının yapılması halinde YEKDEM bedelinin ödenmeyeceği hem de güç aşımının nasıl tespit edileceğine ilişkin düzenlemeleri içermektedir. Yapılan düzenlemeye göre 1 MW üzerinde ki gücün sisteme DEMAND olarak verilmesi halinde ihlalin gerçekleştiği kabul edilmektedir.
DEMAND ; 15’er dakikalık zaman dilimleri boyunca sisteme yüklenen ortalama maksimum güç miktarı olarak hesaplanmaktadır. Bu düzenlemede demand ifadesinin kullanılması ile üreticilerin sisteme verilen anlık aşımlardan sorumlu olunmayacağını; belirli bir üretim süreci sonunda ki ortalama değere göre aşım olup olmadığının tespit edilmesi gerektiği demandın tanımı gereğince de kabul edilmesi gerekmektedir.
Üretim şirketleri tarafından anlık olarak sisteme verilen güç aşımlarından değil; belli bir zaman diliminin ortalaması alınmak suretiyle ortaya çıkan güç miktarının anlaşma gücünü aşması halinde 24/08/2017 Tarih ve 7262-3 sayılı karar gereğince YEKDEM bedelinin ödenmemesi yaptırımının uygulanabilmesi söz konusu olabilecektir. Bu durumda yapılan güç aşımlarının hangi zaman dilimi içerisinde yapıldığının bilgisinin üreticilere verilmesi gerekmektedir.
TAHHÜTNAME VERİLMESİNE İLİŞKİN
Güç aşımının yapıldığının tespiti halinde Dağıtım Şirketleri tarafından ilgili tesise sonraki aylarda güç aşımının yapılmayacağına dair taahhüt verilmesi istenmektedir. Bunun dayanağı ise 24/08/2017 tarih ve 7262-3 sayılı EPDK Kurul Kararı’dır.
EPDK tarafından alınan 7262-3 sayılı Kurul kararında yapılan düzenleme ;
“c) (a) bendi kapsamında işlem tesis edilen üretim tesislerinde demand olarak 1 MW’in üzerinde güç ile enerji verildiğinin tespitinin yapıldığı ay sonuna kadar lisanssız üretim tesisi sahibi kişi ya da bu kişiyi temsil ve ilzama yetkili kişi veya kişiler tarafından ‘sistemde gerekli düzenlemeler yapılarak demand olarak sisteme 1 MW ve üzerinde güç verilmeyeceğim dair ’ şeklindedir.
Buna göre güç aşımı yapan üreticilerden söz konusu kurul kararı gereğince taahhütname vermeleri istenmektedir.
Üreticiler tarafından bu taahhütnamenin sunulması halinde üretilen ihtiyaç fazlası enerjiye istinaden, tespitin yapıldığı ayı izleyen ayda yeniden (a) bendi kapsamında aykırılık tespit edilmemesi halinde Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik’in 18 inci maddesinin birinci fıkrası kapsamında işlem tesis edilmesine, şeklinde karar verilmiştir.
Söz konusu Kurul kararına bakıldığında üretici tarafından aşımın yapıldığı ayın sonuna kadar taahhütname verilmesi halinde, aşımın yapıldığı ayı izleyen ayda yeniden aşım yapılmadığı takdirde Elektrik Piyasasında Lisansız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre işlem tesis edilmesi gerekmektedir. Ancak dağıtım şirketleri tarafından taahhütname verildikten sonra herhangi bir güç aşımı yapılmamasına rağmen aşımın yapıldığı ayda YEKDEM bedeli ödemesini yapmamaktadır. Oysa ki Kurul Kararı kapsamında 1 MW üzerinde bir güç ile sisteme enerji verdiği tespit edilenlerin, tespitin yapıldığı ay sonuna kadar taahhütname vermeleri halinde, tespitin yapıldığı ayı izleyen aydan itibaren yeniden şebekeye verdikleri net elektrik enerjisinin bedelini alabilecekleri net bir şekilde düzenlenmiştir.
Ayrıca taahhütname verildikten sonra güç aşımının tekrar etmesi durumunda yukarıda belirtilen yaptırım dışında nasıl bir yaptırım uygulanacağının da belirlenmesi gerektiği kanaatindeyiz. Başka bir yaptırım uygulanmayacaksa, yine aynı yaptırım uygulanacaksa taahhütnamenin alınmasının hiçbir anlamı bulunmamaktadır. Hatta bu durum taahhütnamenin verilmesinin üreticiler için başvurulacak yargı yollarında dağıtım şirketi lehine bir durum olmakta, hiçbir şekilde üreticinin yararına bir durum söz konusu olmamaktadır.
2-PARA CEZASININ VERİLMESİNE İLİŞKİN
Elektrik üreticileri ile dağıtım şirketleri arasında üretilen enerjinin sisteme verilmesi için bağlantı anlaşmaları akdedilmektedir. Söz konusu bu bağlantı anlaşmalarında üreticilerin ilgili mevzuat ve anlaşma hükümlerinin ihlali durumunda uygulanacak olan cezai şartları düzenlenmektedir. Bu anlaşma metinleri ve içeriğinde yer alan cezai şartlar maddesi maktu olmakla birlikte üreticiler tarafından herhangi bir şekilde düzenleme yapılmasına izin verilmemektedir.
EPDK tarafından yayınlanan Lisanssız Üreticiler İçin Dağıtım Sistemine Bağlantı Anlaşması’nda üreticinin bağlantı noktasına anlaşma gücü üzerinde elektrik enerjisi vermesi durumunda Dağıtım Şirketi tarafından üreticiye anlaşma gücünü aşan kısım için (kW), ilgili takvim yılının en yüksek Sistem Kullanım Fiyatı üzerinden hesaplanan bedelin dört misli olarak hesaplanan cezanın uygulanacağı düzenlenmiştir.
Dağıtım şirketleri tarafından anlaşma gücü üzerinde sisteme enerji verilmesi halinde bağlantı anlaşması doğrultusunda üreticilere para cezası uygulanmaktadır. Aynı zamanda 1 MW üzerinde güç aşımı yapılmış ise YEKDEM bedeli ödemesini de yapılmamaktadır. Bu durumda ise aynı aykırılığa iki ayrı cezanın uygulanması söz konusu olmaktadır.
Bu nedenle 1 Mw üzerinde yapılan güç aşımlarında YEKDEM bedelinin ödenmemesi yeterli bir yaptırım olmakla ayrıca bir de para cezasının verilmesinin hukukumuzda yer alan mükerrer ceza yasağına da aykırılık teşkil etmektedir.
SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME OLUŞTUĞUNA İLİŞKİN
Üretici firmalar tarafından elektrik üretiminin yapılıp sisteme verilmiş olmasına rağmen YEKDEM bedelinin ödenmemesi durumunda üretici, üretim karşılığı bedelini alamayarak fakirleşmekte ayrıca da üretilen elektriğin bedelsiz olarak kullanıcılara sunulması yoluyla da aslında sebepsiz zenginleşme söz konusu olmaktadır.
Bu aşamada üreticilerin sebepsiz zenginleşmeye ilişkin taleplerinin olacağı kanaatindeyiz. Zira 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda 77. Maddesinde sebepsiz zenginleşmenin koşullarına ilişkin düzenlemesi “Haklı bir sebep olmaksızın, bir başkasının malvarlığından veya emeğinden zenginleşen, bu zenginleşmeyi geri vermekle yükümlüdür. ” şeklindedir.
Sebepsiz zenginleşme, haksız olarak başkasının malvarlığından veya emeğinden zenginleşen kimsenin, bu zenginleşmeyi geri vermesi amacını gütmektedir. Sebepsiz zenginleşme, hukuk düzeninin bir kimseye tanıdığı bir hakkın içerdiği yetkilere aykırı bir şekilde veya edim ilişkisi ya da beklenmedik bir olay sonunda elde ettiği zenginleşmenin aynen veya değer üzerinden geri verilmesini amaçlar.
Sebepsiz zenginleşmenin şartları, borçlunun malvarlığında bir zenginleşmenin gerçekleşmesi, bu zenginleşmenin bir başkasının malvarlığı veya emeğinden kaynaklanması, illiyet bağının mevcut olmaması halinde söz konusu olacaktır. Karşılığı ödenmeksizin sisteme alınan elektrik enerjisinin bedel karşılığında kullanıcılara iletilmesi ile sebepsiz zenginleşme meydana gelecektir. Tarafımızca bu konuya ilişkin üretici firmalar adına yargı yoluna başvurulmuş olup, mahkemeden sistemde yaşanılan zenginleşmeye ilişkin haklar talep edilmiştir. Ancak bu hususta mahkemelerin değerlendirmesini görmek için davaların sonuçlanmasını beklemek gerekecektir.
Sonuç olarak, anlaşma gücünün üzerinde sisteme verilen enerji için uygulanacak yaptırımların kesin ve sağlam bir hukuki zeminin bulunmadığı, hangi hallerde hangi cezaların uygulanacağı konusunda netliğin bulunmadığı anlaşılmakta olup bu husustaki belirsizlikler ancak mevzuatın netleştirilmesi yahut yargı kararlarıyla giderilebilecektir.
