Halka arz süreci, bir şirketin hisselerini genel halka açarak borsada işlem görmesini ifade eder. Halka arz ile şirketler finansman kaynağı sağlamakta, likit paraya kavuşmakta ve tanınmaktadır. Ayrıca halka arz edilen şirketin kredibilitesi de yükseldiğinden büyümesi hız kazanmaktadır. Halka arzın planlanan takvim içerisinde, kurallara uygun şekilde gerçekleştirilmesi payların satış fiyatı ve marka değeri için önem arz etmektedir.
Şirketler iki şekilde halka arz gerçekleştirebilmektedir. Bunların ilki ortaklıkların paylarının halka arzı, ikincisi ise ortaklıkların ortaklarına ait mevcut paylarının halka arzıdır. Yöntem olarak ise mevcut payların satışı yoluyla şirket ortakları, ellerinde bulundurdukları payların bir kısmını Borsa’da ya da Borsa dışında halka arz edebilir. Ancak pay sahiplerinin ortaklıkta sahip oldukları payları halka arz edebilmeleri için; paylar üzerinde rehin veya teminata verilmek suretiyle devir veya tedavülünü kısıtlayıcı ve pay sahibinin haklarını kullanmasına engel teşkil edici kayıtların olmaması gerekmektedir. Yine sermaye artırımı yoluyla da şirketler, yeni pay ihraç ederek finansman kaynağı sağlayabilmekte ve halka arzı gerçekleştirebilmektedir. Halka açık olmayan şirketler, sermaye artırımlarında, ortakların yeni pay alma haklarını kısmen veya tamamen kısıtlayarak paylarını halka arz edebilirler. Payları ilk defa halka arz edilecek ortaklıkların mevcut ödenmiş ya da çıkarılmış sermayelerinin tamamının ödenmiş olması gerekmektedir. Şirketler yukarıda belirtilen iki yöntemi birlikte de kullanabilmektedir. Nitekim böylece hem mevcut ortaklar paylarının satışından gelir elde etmekte hem de şirket finansman kaynağı sağlamaktadır.
Halka arz olma için şirketin sağlaması gereken yükümlülükler/ ön şartlar Sermaye Piyasası Kurulu tarafından çıkarılmış “VII-128.1 Sayılı Pay Tebliği” nde açıklanmıştır. Genel olarak halka arz sürecinde;
Aracı Kuruluş ile Anlaşma gerçekleştirilmelidir:
Halka arzın gerçekleştirilmesi için şirketin öncelikle bir aracı kuruluş ile anlaşması gerekmektedir. Söz konusu aracı kuruluşlar SPK tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlardır. İlgili kuruluşların listesi (SPK) sitesinde yer almaktadır. Şayet yukarıda belirtilen pazarlar arasından GİP’te (gelişen işletmeler pazarı) faaliyet gösterilecekse bu durumda Piyasa Danışmanı ile Piyasa Danışmanlığı Anlaşmasının yapılması gerekmektedir. Söz konusu bu aracılık sözleşmesi tek bir aracı kuruluşla yapılabileceği gibi halka arz tutarı arttıkça birden fazla aracı kuruluşun bulunduğu bir konsorsiyum ile de yapılabilir. Halka arza aracılık sözleşmesinde bulunması gereken asgari unsurlar Kurul internet sitesinde yer almaktadır. Payları ilk defa halka arz edilecek ortaklığın, ek satış hariç halka arz edilecek paylarının halka arz fiyatı baz alınarak hesaplanacak piyasa değerinin;
a) Yirmi milyon TL’nin altında olması durumunda satılamayan payların tamamı için,
b) Yirmi milyon TL ile kırk milyon TL arasında olması durumunda ise, satılamayan payların yirmi milyona kadar olan kısmının tamamı, aşan kısmının ise yarısı için
halka arzda satışa aracılık eden yetkili kuruluşların halka arz fiyatı üzerinden bu payları satın alacağına ilişkin olarak ortaklığa karşı yüklenimde bulunması ve izahnamenin Kurulca onaylanmasından önce yüklenim sözleşmesinin Kurula gönderilmesi zorunludur. Halka arz edilecek payların piyasa değerinin kırk milyon TL’nin üzerinde olması durumunda yüklenimde bulunma zorunluluğu yoktur.
Bağımsız Denetim Gerçekleştirilerek raporlar hazırlanmalıdır:
Halka açılmak isteyen bir şirketin mali tablolarının eksiksiz olması ve kurallara uygun şekilde denetlenmesi gerekmektedir. Şirket söz konusu finansal tabloları Sermaye Piyasası mevzuatına uygun şekilde hazırlamalı ve yetkili bağımsız denetim şirketleri tarafından denetime tabi tutmalıdır. Söz konusu denetim şirketleri SPK tarafından yetkilendirilmiş olup halka açılmak isteyen şirketin bu listeden bir şirket ile denetim sözleşmesi imzalaması gerekmektedir.
Şirket esas sözleşmesinin, (varsa) ortakların anlaşmalarının, iç yönergelerinin, diğer kurumsal dokümanlarının, hisse ve ticari defterlerinin sürece hazır ve uygun hale getirilerek Genel Kurul Kararı Alınmalıdır:
Bir şirketin halka arzı için BİAŞ ve SPK başvuruları kadar şirket içi atılması gereken adımlar da önem arz etmektedir. Bunlardan başlıcaları esas sözleşme değişikliği ve gerekli genel kurul kararlarının alınmasıdır. Şirketin esas sözleşmesinde borsada işlem görecek payların devir ve tedavülünü kısıtlayıcı, ortakların haklarını kullanmalarını engelleyici hükümler mevcut ise söz konusu bu hükümlerin esas sözleşmeden çıkarılması gerekir. Şayet halka arz sermaye arttırımı yoluyla gerçekleştirilecekse bu durumda genel kurul tarafından sermayenin arttırılmasına ve yeni pay alma haklarının sınırlandırılmasına ilişkin karar alınması gerekmektedir. Şirket bu amaç ile hazırlamış olduğu madde tadil tasarılarını, Pay Tebliği 6. maddesi uyarınca, Pay Tebliği’nin 1 numaralı ekindeki (Halka Açılma Amacıyla Esas Sözleşme Değişikliği İçin İstenilen Belgeler) belgelerle beraber Kurul’a sunulmalıdır. Kurul’un uygun görüşü üzerine altı ay içinde tadil tasarısının ortaklığın genel kurulunda onaylanması şarttır. Bu sürenin geçirilmesi halinde tasarıya ilişkin Kurul onayı geçerliğini yitirmektedir. Esas sözleşme değişikliğine ilişkin SPK onayının alınmasından sonra gerekli değişikliklerin yapılacak ilk genel kurul toplantısında karara bağlanması gerekmektedir.
Bu aşamada bir diğer yapılması gereken kayıtlı sermaye sistemine geçiştir. Kayıtlı sermaye; anonim ortaklıkların, esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla, yönetim kurulu kararı ile 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun esas sermayenin artırılmasına dair hükümlerine tabi olmaksızın pay çıkarabilecekleri azami miktarı gösteren, ticaret sicilinde tescil ve ilan edilmiş sermayeleridir. Geçiş için paylarını halka arz etmek üzere Kurula başvurmuş olan ortaklıklar, Kuruldan izin almak şartıyla kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilirler. Daha önce 6102 sayılı Kanun uyarınca bu sisteme geçmiş olan ortaklıklar için ayrıca Kurul izni aranmamaktadır.
SPK ve BİAŞ’a Başvuru Gerçekleştirilmelidir:
Şirket içi hazırlıkların yapılması ve gerekli evrakın hazırlanması ile izahnamenin onaylanması için SPK’ya, pazarda hisselerin işlem görmesi için ise Borsa İstanbul A.Ş.’ye başvuru gerçekleştirilir. Bu aşamadan sonra şirket, Borsa İstanbul ve SPK uzmanlarınca inceleme altına alınmaktadır. Şirket merkezi ve üretim tesisleri ilgili uzmanlar tarafından ziyaret edilir, bu ziyaretlerde finansal ve finansal olmayan konularda bir takım incelemeler yapılır.
Takasbank, MKK ve KAP’a Başvuru Gerçekleştirilmelidir:
Halka arz edilecek şirketin Takasbank’a başvurarak ISIN adı verilen kodu alması gerekmektedir. Şirket beraberinde Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK)’na ve Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP)’na da başvurmak zorundadır. Borsa İstanbul’a gerçekleştirilen başvuru sonucunda Borsa İstanbul gerekli incelemeleri yapar ve şirketin işlem göreceği pazarı belirler. Yıldız Pazar, Ana Pazar, Gelişen İşletmeler Pazarı, Kollektif Yatırım Ürünleri ve Yapılandırılmış Ürünler Pazarı, Nitelikli Yatırımcı İşlem Pazarı Borsa İstanbul bünyesindeki pazarlardır. Söz konusu tasnif belirli kriterlere göre yapılmaktadır.
Payların Halka Arzı:
Şirketin halka arz edilecek payları aracı kurum tarafından daha önce belirlenen ve duyurusu yapılan, izahnamesinde yer verilen tarih ve koşullar çerçevesinde halka arz edilir. Yatırımcılara çağrı ve ilan yoluyla hisse halka arzı yapılıyor. Satış işleminin ardından aracı kuruluş, satış sonuçlarını Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda ilan edip Borsa İstanbul’a ve SPK’ya iletir.
Borsada İşlem Görme:
Söz konusu halka arz satışı gerçekleştikten ve ilgili bildirimler yapıldıktan sonra yapılan işlemlerin uygunluğu değerlendirilir ve şartlar sağlanmışsa KAP duyurusunu izleyen 2. iş günü şirket hisseleri ilgili pazarda işlem görmeye (borsa kotuna alınmak) başlar. Borsada ilk işlem günü gong töreni yapılmaktadır. Süreç sonunda halka açık konuma geçen şirketin paylarının değeri ikincil piyasa içerisinde belirlenir.
Genel olarak açıklanan bu karmaşık süreçte avukatların, hukuki uyumluluk ve düzenleyici gereklilikleri sağlamak için yapması gereken işlemler vardır. Bunlar;
Hukuki İnceleme (Due Diligence): Şirket avukatları, halka arz sürecindeki hukuki uyumluluk için detaylı bir inceleme yapar. Bağımsız denetimden geçmiş finansal tablolar incelenir. Bu, şirketin finansal durumu, operasyonları, mülkiyet hakları ve hukuki anlaşmalarını, ruhsatlarının incelenmesini, düzenli şirket genel kurullarının yapılıp yapılmadığını vb. kapsar. Bağımsız hukukçu raporu hazırlanır. Hukukçu raporunda ayrıca;
– ortaklığın/ihraççının tâbi olduğu mevzuatın listesi,
– ortaklığın/ihraççının faaliyetlerini yürütmesi için alması gereken izin, yetki, ruhsat, vb. belgelerin olup olmadığı,
– ortaklık/ihraççı Yönetim Kurulu ve Genel Kurul kararlarının Türk Ticaret Kanunu kapsamında toplantı ve karar nisaplarına uygun olarak alınıp alınmadığı,
– ortaklığın/ihraççının faaliyetlerini etkileyebilecek hukuki uyuşmazlıkların listesi ve bu hukuki uyuşmazlıkların ortak/ihraççı aleyhine sonuçlanması durumunda, ortaklığın/ihraççının faaliyetlerine mevcut ve muhtemel etkisi,
– ortaklığın/ihraççının aktifine kayıtlı varlıklar ve bu varlıklar üzerinde yer alan kısıtlamalar (teminat, rehin, ipotek vb.),
– faaliyetlerin yürütülmesi için imzalanan sözleşmelerin önemli maddeleri, finansal kuruluşlarla imzalanan sözleşmeler incelenmektedir.
Kotasyon Yönergesine göre bağımsız hukukçu tarafından incelenmesi gereken dokümanlar için sadece ortaklığın/ihraççının sunduğu bilgi ve belgeler ile yetinilmemeli, faaliyetlerin hukuki durumuna ilişkin incelenmesi gereken diğer bilgi ve belgeler de incelenmelidir. Uygulamada hukukçu raporu ihraççı şirket tarafından sunulan bilgi, belge ve dokümanlara dayanılarak hazırlanmakta olup, ayrıca ilgili belge ve dokümanların güncelliğine ve doğruluğuna ilişkin ihraççı şirketten beyan alınmaktadır.
Düzenleyici İşlemler ve İzinler: Halka arz için gerekli Kurumlardan (SPK, Borsa İstanbul, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı vd.) tüm düzenleyici izinleri ve belgeleri almak şirket avukatlarının sorumluluğundadır. Bu, menkul kıymetler düzenleyicileri ile iletişim ve uyum içerir.
Hisse Sahipliği ve İlerideki Durumlar İçin Anlaşmalar: Halka arz sonrasında şirketin hissedarları arasındaki hak ve sorumlulukları düzenleyen anlaşmaların hazırlanması ve güncellenmesi için hazırlıklar yapılmaktadır. Aracı kurum, yatırım bankası, finansal danışman, bağımsız denetim ve diğer proje paydaş ve danışmanları ile yapılacak sözleşmeler ve anlaşmalar hazırlanmaktadır.
Hukuki Bildirimler ve Açıklamalar: Halka arz öncesinde ve sonrasında şirket avukatları, yatırımcılara ve düzenleyicilere yönelik hukuki bildirimleri ve açıklamaları düzenler. yeni kurumsal yönetim ilkelerinin şirkete uyarlar.
İçsel Denetim ve Kontroller: Halka arz sürecinde, şirket avukatları, içsel denetimleri ve kontrol mekanizmalarını güçlendirir. Hukuki uyumluluğun sürekli olarak sağlanması önemlidir. Bu konuda genel kurulların düzenli yapılıp yapılmadığı vb. mevzuata uygunluklar düzenlenir.
Çatışma Yönetimi: Avukatlar, halka arz sürecinde olası çıkar çatışmalarını yönetir ve bu konuda şeffaflık sağlar.
Yatırımcı İlişkileri: Halka arz sonrasında, şirket avukatları, yatırımcılarla iletişimde rol alır ve şirketin hissedarlarına yönelik yasal gerekliliklere uyum sağlar.
Ayrıca, halka arz sürecinin her aşamasında avukatların deneyimli finans, bağımsız denetim kuruluşları ve sermaye piyasaları uzmanları ile işbirliği yapmaları da kritiktir. Bu birden farklı sektörün ortak bir çalışması olduğundan son derece kapsamlı olan izahnameler birlikte hazırlanmaktadır.
HALKA ARZ İZAHNAMESİ
İzahnamede ise temel olarak şirkete ve halka arzı gerçekleştirilecek paylara ilişkin açıklayıcı bilgilere ve halka arz işlemlerinin ne şekilde gerçekleştirileceğine dair detaylar yer almaktadır. Bir kamuyu aydınlatma belgesi olan ve halka arz sürecinin en önemli belgesi sayılabilecek izahnameler 6362 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinde ihraççının ve varsa garantörün finansal durum ve performansı ile geleceğe yönelik beklentilerine, faaliyetlerine, ihraç edilecek veya borsada işlem görecek sermaye piyasası araçlarının özelliklerine ve bunlara bağlı hak ve risklere ilişkin olarak yatırımcıların bilinçli bir değerlendirme yapmasını sağlayacak nitelikteki tüm bilgileri içeren kamuyu aydınlatma belgesi olarak tanımlanmıştır. 6362 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesinde ise izahnameden sorumlu kişilerin isimleri ve görevleri ile tüzel kişilerin unvanları, merkezleri ve iletişim bilgilerinin açıkça izahnamede belirtilmesi gerektiği düzenlenmiştir.
İzahname ekinde Fonun Kullanım Yerlerine İlişkin Karar ve Rapor, Bağımsız Denetim Şirketi Beyanı, Değerleme Şirketi Beyan, Hukukçu Raporu Ortaklar Tarafından Verilen Satın Alma Taahhütnameleri vd. belgeler bulunmaktadır.
İzahnamenin mevzuata uygunluğu konusunda İzahnamede bulunması gereken asgari bilgilere ve izahnameyi oluşturan belgelere ilişkin usul ve esaslar hakkında 6362 sayılı Kanun’un 5’inci maddesine dayanarak Kurulca II-5.1 sayılı İzahname ve İhraç Belgesi Tebliği (“Tebliğ”) çıkarılmıştır.
İzahname Tebliği hükümlerine uygun hazırlanmış bir izahname ve Pay Tebliği’nin 2 numaralı ekindeki (Ortaklığın Ortaklarının Mevcut Paylarının Halka Arzında İzahnamenin Onayı İçin Gerekli Belgeler) belgelerle beraber Kurul’a başvurulur.
İzahname Tebliğinin 17. maddesi (İzahnamenin Geçerlilik Süresi) kapsamında Kurul tarafından onaylanan izahname, ilk yayım tarihinden itibaren on iki ay boyunca gerçekleştirilecek ihraçlar için geçerlidir. Anılan süre, belgenin güncelliğini koruması şartına tabidir. İzahname Tebliğinin 19. maddesine (Başvuru Süreçleri) göre ilk halka arzlarda, izahnamenin onaylanması için yapılan başvurudan itibaren Kurul’un yirmi iş günü içinde karara varması gerekir. Aynı tebliğin 22. maddesine (İzahname ve İhraç Belgesinin Onaylanması ve Teslimi) göre başvurunun Kurul tarafından yapılan inceleme sonucunda olumsuz karşılanması halinde, ilgili ret kararı gerekçesi ile birlikte yazılı olarak bildirilir.
İzahname Tebliğinin 28. maddesi (İzahnamenin tescil ve ilanı ile ihraç belgesinin ilanı) uyarınca Kurul’a yapılan başvurudan itibaren beş iş günü içinde başvuru sahibi ortaklığın internet sitesinde, KAP üyeliği varsa KAP’ta ve varsa yetkili kuruluşun internet sitesinde ilan edilir.
Kurul tarafından onaylanması halinde yirmi gün içinde teslim alınan izahname, sonraki on beş gün içerisinde yukarıda sayılan mecralarda onaylanmış şekliyle tekrar ilan edilir.
Onaylanmış izahnamenin geçerlilik süresi, KAP’ta ilan edildiyse bu tarihten, KAP’ta ilan edilmediyse de başvuru sahibinin internet sitesinde ilan edildiği tarihten itibaren işlemeye başlar.
Son olarak, İzahname Tebliğinin 30. maddesi (Kurula Bildirim) uyarınca halka arz eden ortaklık tarafından izahnamenin nerede yayınlandığına ve tecile ilişkin ilanı içeren Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’ne ilişkin bilgiler, ilandan itibaren altı iş günü içinde Kurul’a yazılı olarak gönderilir.
İzahname onaylandıktan sonra Kurulca belirlenecek esaslar çerçevesinde yayımlanır, ayrıca ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilmez. Ancak, izahnamenin nerede yayımlandığı hususu ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilir. İzahnamenin, onaylanmadan önce Kurulca belirlenecek esaslar çerçevesinde ilan edilmesi mümkündür. İhraca ilişkin ilan, reklam ve açıklamalar izahname ile tutarlı olmalı, gerçeğe aykırı ve yanıltıcı bilgiler içermemelidir.
İzahname SPK tarafından onaylanınca aracı kurum ve şirket web sitesinde yayınlanmaktadır. Şirket payları aracı kurum veya oluşturulmuşsa Konsorsiyum tarafından halka arz izahnamesindeki esaslara göre belirlenen fiyat ve tarihlerde halka arz olunmaktadır. Yatırımcılar taleplerini aracı kurumlara veya bankalara iletmektedir. Konsorsiyum lideri tarafından halka arz esaslarına göre süreç tamamlanmaktadır.
Yukarıda kısaca açıklandığı üzere belirtmek gerekir ki, halka arz süreci son derece kapsamlı olup hukukçuların yanı sıra birden çok sektörün birlikte çalışmasını gerektiren bir süreçtir. İlgili metinlerin kapsamlı şekilde düzenlenmesi önem arz etmektedir. Bu kapsamda halka arz süreçlerinde özellikle bu alanda uzman hukukçulardan destek alınmalıdır.
