- GİRİŞ
Günümüzde global düzende rekabete uyum sağlamak oldukça önem taşımaktadır. Bu uyum süreci günümüz düzeninde belli sınırların aşılması ile oldukça genişlemiş bulunmaktadır. Şirketler kendi ülkelerinde göstermiş olduğu faaliyetlerin yanı sıra yabancı ülkelerde de varlık göstererek kurumsal ağlarını genişletmektedir. Gerçek ve tüzel kişilerin faal kalabilmesi açısından değişen ve gelişen dünya düzenine ayak uydurmanın zorunlu olduğu hiç kuşkusuzdur.
Değişen ve gelişen bu düzende Türkiye; genişleyen ekonomisi, iş gücü, jeopolitik konumu vb. özellikleri sebebi ile yabancı yatırımcılar tarafından oldukça tercih edilen ülkelerden biridir. ”Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu” ile birlikte ülkede yabancı yatırımların sayısı hızla artış göstermiştir. Bu düzenleme ile birlikte Türkiye pazarı yabancı yatırımcılara oldukça cazip bir hale gelmiştir. Bu muafiyetler sonrasında yabancı firmaların ülkemizde şube kurabilmeleri de kolay hale gelmiştir. Bu kolaylık sonrasında yabacı yatırımcılar açısından şube kavramı oldukça popüler hale gelmiştir. Bu yazımızda yabancı şirketlerin şube kurabilmeleri için gerekli prosedürler ve bunun için gerekli olan belgelere ilişkin bilgilendirmeler yapılacaktır.
Öncelikle ticari işletmelerin genel nitelikleri ve ticari işletmeye bağlı bulunan şubelerin genel unsurlarından bahsedilmesi yazı bütünlüğü açısından önem teşkil edecektir. Ticari işletme Türk Ticaret Kanun’umuzun 11. maddesinde düzenlenmiştir. TTK 11. maddesinde; ”Esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletme..” denilmek suretiyle ticari işletmenin tanımı yapılmıştır. Bu açıdan önemli olan üç unsur olduğu görülmektedir. Bunlar; esnaf işletmesini aşan düzeyde gelir yani kar hedefi, devamlılık ve bağımsızlıktır. Her ticari işletmenin bir merkezinin bulunması gerekir. Ticari işletmenin merkezi, işletmenin idari, hukuki ve ticari faaliyetlerinin toplandığı ve yürütüldüğü yeri ifade eder. Türkiye de faaliyet gösteren şirketler kurumsallaşmanın getirdiği dezavantajları şubeleşme yöntemi ile bertaraf etmektedir. Şube kavramı her ne kadar yönetimi kolaylaştıran nitelikte belli bir yapılanmaya sahip olsa da; özerklikleri kısıtlıdır. Şubeler iç ilişkide merkeze bağlı iken dış ilişkilerde özerktir.Şube, kendi başına ticari işlem yapmaya yetkili olmasının doğal sonucu olarak, merkezden ayrı bir muhasebeye ve ticari defterlere de sahip bulunmaktadır.
- YABANCI ŞİRKETLERİN TÜRKİYE’DE ŞUBE YAPILANMASI
Yabancı şirketlerin Türkiye de şube yapılanma sürecinin başlayabilmesi için bulunması gereken nitelikler ve uyulması gereken birtakım prosedürler bulunmaktadır. Bu gerekliliklerin başında yabancı uyruklu şirketin sermayesinin paylara bölünmüş olması gelir. Zorunluluklardan bir diğeri ise ticari mümessildir. Yabancı firmalar, Türkiye’de açılan şubeleri için Türkiye’de yerleşik bir ticari mümessil ataması gerekir.
- Yabancı Şirketlerin Türkiye’de Şube Açması Durumunda Alınacak İzinler;
Yurtdışı kaynaklı şirketlerin Türkiye’de şube açabilmeleri için bir takım merciilerden izinlerin alınması gerekir. Bu merciilerin başında Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı gelmektedir. Yurtdışı menşeili yabancı yatırımcıların Türkiye’de şube kurabilmeleri için T.C. Ticaret Bakanlığı’ndan gerekli izinleri alması gerekmektedir. Bu izin sonrasında kurulmak istenilen bölgenin ticaret odası ve ticaret siciline kayıt yaptırılması gerekmektedir. Bu izinler ve yapılan kayıtlar neticesinde Türkiye’de şube kurulum işlemleri tamamlanmış bulunmaktadır.
Yabancı şirketlerin Türkiye’de birden fazla şube kurabilmesi de mümkün olup; işbu durum Türk Ticaret Kanun’unun 40. maddesinde varlık bulmuştur. Bu kanun maddesi uyarınca yabancı sermayeli şirketlerin birden fazla şubelerinin bulunması halinde; ilk şubenin tescili sonrasında açılan şubelerin tescilinde yerli ticari işletmelerin tescil hükümleri uygulanmaktadır.Yerli ticari işletmeye ilişkin şubelerin tescili ise ticari işletme merkezinin sicil kaydına gönderme yapılarak bulundukları yer ticaret siciline yapılmaktadır.
- Yabancı Şirketlerin Türkiye’de Şube Açması Durumunda Gerekli Belgeler;
Yabancı uyruklu şirketlerin Türkiye’de şube açmak için gerekli olan belgeler şunlardır:
- Başvuru Dilekçesi,
- Kuruluş Bildirgesi,
- Temsilcinin yabancı uyruklu olması halinde temsilcinin pasaport ve ikamet belgesi,
- Şirket merkezinin güncel kayıtlarını içeren belge ile şirket sözleşmesinin onaylı örneği ve Türkçe çevirisi,
- Şirket merkezinin bulunduğu ülke hukukuna göre şube açacak olan şirket için aranan şartların yerine getirildiğini ve şubenin tescili için ibraz edilmesi gereken belgeleri gösteren yetkili makamdan alınmış yazı ve noter onaylı Türkçe çevirisi,
- Şirket merkezinin yetkili organı tarafından alınan Türkiye’de şube açma kararı,
- Şirketin Türkiye şubesini temsil edecek olan kişi için düzenlenecek vekaletnamenin aslı ve çevirisi,
- Şirket merkezinin unvanı, türü, işletme konusu, sermayesinin türü ve tutarı, kuruluş tarihi, sicil numarası, tabi olduğu hukuk düzeni, AB üyesi olup olmadığı, internet sitesi, şubenin unvanı, şubeye ayrılan sermaye, şubenin tam yetkili olarak temsil edecek kişi veya kişiler ile bunların adresleri, şubenin adresini içeren merkezin yetkilileri tarafından imzalanan beyannamenin aslı ve çevirisidir.
Sicil müdürlüklerince talep edilen evrakların kapsam ve mahiyeti esas itibariyle aynı olsa da bazı sicil müdürlüklerince farklı belgeler istenebilmektedir. Bu nedenle her bir sicil müdürlüğü tarafından yabancı şirketlerin Türkiye’de şube açmalarına ilişkin ilan edilen evrak listelerinin güncel olarak takip edilmesi ve evrakların başvuruda bulunulacak ilgili ticaret sicil müdürlüğünce talep edilen şekil ve sayıda hazırlanması önemle tavsiye edilir.
Dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise yurtdışında düzenlenecek olan, yabancı şirketin Türkiye’de şube açmasına ve tam yetkili temsilcilerine yönelik alacağı karar ile yabancı şirketin yetkili temsilcileri tarafından imzalanacak şube kuruluş beyannamesi gibi evrakların, yabancı şirketin tabi bulunduğu ülkedeki noterler tarafından onaylanması ve apostil şerhi ile tasdik edilmesidir. Bu gereklilikler sonrasında anılan evraklar Türkiye’de resmiyet ve geçerlilik kazanacaktır.
Türkiye’de şube açmanın getirilerinden olan pek çok sonucun yanı sıra vergilendirme konusu da önem taşımaktadır. Türkiye’deki yabancı yatırımcıları ağır vergilerden muaf tutabilmek için birtakım anlaşmalar yapılmıştır. Bu anlaşmalar ile çifte vergilendirme sorununun aşılması amaçlanmış olup; ticari faaliyetlerin kapsam ve türüne göre vergisel muafiyetler gündeme gelmiştir. Vergisel muafiyetler de Türkiye pazarını cazip hale getiren uygulamalardan olmuştur.
Yabancı firmaların Türkiye’de şube örgütlenmeleri sık karşılaşılan bir durum haline gelmiştir. Yabancı şirketlerin Türkiye’de şube açmalarına ilişkin yukarıdaki açıklamalar genel nitelikte olduğunun önemle belirtilmesi gerekir. Türkiye’de şube açmak isteyen yabancı yatırımcıların takip ettiği bu süreçler, hukuksal boyutları açısından farklılıklar gösterebilmektedir. Bu süreçte hukuki problemlerin çıkmaması açısından işin profesyonelleştirilmesi önem arz etmektedir. Bu nedenle hukuki yardım alarak işin profesyonel takibini yapmak tarafların hak kaybına uğramasını önleyecek ve yatırımcılara zaman tasarrufu sağlayacaktır.
