Duyurular7552 SAYILI İKLİM KANUNU: KAPSAMI, GETİRİLERİ VE DEĞERLENDİRMESİ

İklim değişikliği, küresel ölçekte çözüm bekleyen sorunlardan biridir. Türkiye de bu kapsamda önemli bir adım atarak “İklim Kanunu” hazırlamış ve TBMM Genel Kurulu’nda 2 Temmuz 2025 tarihinde kabul edilmiş ve 9Temmuz 2025 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kanun, yeşil büyüme ve net sıfır emisyon hedeflerini merkeze alarak, iklim değişikliğiyle mücadelede yasal bir çerçeve sunmaktadır. Bu yazımızda, kanunun temel hükümleri, muhtemel etkileri ve uygulamada karşılaşılabilecek zorluklar değerlendirilecektir.

1. KANUNUN AMACI VE KAPSAMI
   • Amaç: Yeşil büyüme vizyonu ve net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda iklim değişikliğiyle mücadele etmek, sera gazı emisyonlarını azaltmak ve iklim değişikliğine uyum sağlamak.
   • Kapsam: Sera gazı emisyonlarının azaltımı, iklim değişikliğine uyum faaliyetleri, planlama ve uygulama araçları, gelirler, izin ve denetim mekanizmaları.

Öncelikle belirtmek isteriz ki Resmi Gazete’de yayımlanan İklim Kanun’un genel bir çerçeve olarak hazırlandığı, temel kavramlara ve prensiplere yer verdiği bununla beraber uygulama detaylarının ilgili bakanlık olan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve İklim Değişikliği Başkanlığı adıyla kurulan başkanlığa bırakıldığı görülmektedir.

Kanun kapsamında yer alan önem verdiğimiz bazı kavramlara aşağıda yer verilmektedir:

• Emisyon Ticaret Sistemi (ETS): Sera gazı emisyonlarına bir üst sınır belirlenmesi ilkesine dayalı olarak çalışan ve tahsisatların alınıp satılması suretiyle sera gazı emisyonu azaltımını teşvik eden ulusal ve/veya uluslararası piyasa temelli mekanizmadır.
• Tahsisat: Misli nitelikte, devredilebilen, kaydi olarak ihraç edilen ve belirli bir süre boyunca bir ton karbondioksit eşdeğerinde sera gazı emisyon hakkını ifade Belirli bir döneme ilişkin, üst limit çerçevesinde belirlenen toplam tahsisat miktarı ise Ulusal tahsisat planını ifade eder ve bu plan Karbon Piyasası Kurulunca onaylanır. Karbon Piyasası Kurulunun kimlerden oluştuğu, görev, yetki ve karar almak usulleri 10. Maddede düzenlenmiştir.
• Gömülü sera gazı emisyonları: Bir ürünün üretim sürecinde ortaya çıkan doğrudan emisyonları ve ürünün üretim sürecinde elektrik, ısı, buhar, soğutma ve basınçlı hava gibi enerji kullanımından kaynaklanan dolaylı emisyonları ifade etmektedir.
• Karbon kredisi : Sera gazı emisyonlarının azaltım veya giderim faaliyetlerinin bağımsız kuruluşlar tarafından geçerli kılınması, doğrulanması ve standart kuruluşu tarafından belgelendirilmesi sonucu elde edilen ve bir ton karbondioksit eşdeğeri cinsinden ifade edilen krediyi ifade eder.
• Denkleştirme: Karbon kredilerinin Emisyon Ticaret Sistemi kapsamında veya gönüllü taahhütlerin yerine getirilmesinde kullanılmasını ifade etmektedir. ETS ve gönüllü taahhütler kapsamında yapılacak denkleştirme işlemlerinde kullanılmak üzere, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve yutak alanların artırılmasına yönelik faaliyetlerle karbon kredisi üreten ulusal bir sistemin esasları Başkanlık tarafından belirlenecektir.

• Gönüllü Karbon Piyasaları: Karbon kredisi üretimi ve denkleştirme mekanizmaları teşvik edilecektir.
• Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM): Gümrük bölgesinde, ithal edilen ürünlerin sera gazı emisyonlarının yönetimi mekanizmasıdır. SKDM’ye ilişkin raporlama, kapsam, içerik, usul ve esaslar ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecektir.
• Net sıfır emisyon: İnsan kaynaklı faaliyetler dolayısıyla atmosfere salınan sera gazı emisyonlarının teknoloji ve diğer yöntemlerle azaltılarak ve/veya yutak alanlar vasıtasıyla dengelenerek sera gazı emisyonlarında net artış olmamasını ifade
• Karbon fıyatlandırma araçları: Sera gazı emisyonlarının azaltımı amacıyla uygulanabilecek ETS ve/veya karbon esaslı vergiler ve benzeri araçları ifade
• Adil Geçiş: İklim değişikliğiyle mücadelede ve yeşil büyüme sürecinde en fazla etkilenecek kesim öncelikle olmak üzere herkesi kapsayacak, istihdam sürecinin uygun tedbirler alınarak yönetildiği ve yeni istihdam alanlarının oluşturulduğu politika ve uygulamaların desteklenmesi hedeflenmektedir.

2. SERA GAZI AZALTIM VE UYUM POLİTİKALARI
   • Ulusal Katkı Beyanı doğrultusunda sektörel emisyon azaltım ve iklim değişikliğine uyum hedefleri belirlenecektir. Dönemsel olarak hazırlanan Ulusal Katkı Beyanı, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Sekreteryasına sunulacaktır.
   • Yenilenebilir enerji, enerji verimliliği ve sıfır atık uygulamaları teşvik edilecektir. Kurum ve kuruluşlar, net sıfır emisyon hedefi ve döngüsel ekonomi yaklaşımı ile uyumlu olacak şekilde, Ulusal Katkı Beyanında yer alan sektörlerde uygulanmak üzere enerji, su ve hammadde verimliliği, kirliliğin kaynağında önlenmesi, yenilenebilir enerji kullanımının artırılması, ürünlerin, işletmelerin, kurum ve kuruluşların karbon ayak izinin azaltılması, alternatif temiz veya düşük karbonlu yakıtların ve hammaddelerin kullanımı, elektrifikasyonun yaygınlaştırılması, temiz teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımının artırılması gibi azaltım önlemlerinin alınması, sıfır atık sisteminim kurulması, uygulanması ve izlenmesiyle yükümlü kılınmıştır.

Bu düzenleme Kanunun 5. Maddesinde yer almakla birlikte hem özel şirketlerde hem de kamuda yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı arttıracak teknolojik gelişmeleri teşvik etmektedir. Ancak tüm hususların somutlaştırılması ilgili bakanlık tarafından yürütülecektir.

• İklim değişikliğine uyum kapsamında su kaynakları, tarım ve afet yönetimi alanlarında stratejiler geliştirilecektir. İlgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından; tarım sektörünün sürdürülebilirliğini teminen  iklim  değişikliğine dirençli  ürün deseni  ile  gıda güvenliğinin sağlanması hedefleri doğrultusunda; doğal kaynakların, ekosistemlerin koruma kullanma dengesinin gözetilmesi ile ihtiyaç duyulan teknolojilerin yaygınlaştırılması suretiyle, tarım sektöründe ekosistem temelli uyum yaklaşımını, doğa temelli çözümleri ve su bütçesini dikkate alan planlama araçları geliştiri1ir.

3. PLANLAMA VE UYGULAMA ARAÇLARI
   • İklim değişikliği strateji ve eylem planları; sera gazı emisyonlarının azaltımı ve İklim değişikliğine uyum faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla İklim Değişikliği Başkanlığı koordinasyonunda, ilgili kurum ve kuruluşların iş birliği ile dönemsel olarak ulusal ölçekte hazırlanacak ve uygulanacaktır.
   • Her ilde Vali Başkanlığında, ilgili kurum ve kuruluşların varsa il veya bölge teşkilat temsilcileri ile yerel yönetimlerin temsilciliklerinden oluşan İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu kurulacaktır. Kurulun sekretaryasını Bakanlık taşra teşkilatı yürütür ve Kurulun çalışma usul ve esasları Bakanlık tarafından belirlenecektir.
   • İklim finansmanı ve iklim değişikliğiyle mücadele teşviki kaynaklarının geliştirilmesi, yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasası araçlarının, banka finansmanının ve diğer finansman araçlarının teşvikini esas kılmıştır.
   • Geri dönüşüm/geri kazanım ile elde edilen ürünlerin zorunlu kullanım oranlarının belirlenmesine yönelik çalışmalar ilgili bakanlıklarla koordineli olarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yapılacaktır.
   • İklim Değişikliği Başkanlığı; ulusal, sektörel raporlar hazırlayacak ve finansal kaynakları iklim değişikliği ile mücadele yatırımlarına yönlendirmeyi kolaylaştırmak üzere Türkiye Yeşil Taksonomisini ( iklim finansmanının harekete geçirilmesine katkıda bulunan sınıflandırma sistemi ) kuracak ve yürütecektir.
4. ETS’NİN KURULMASI VE İŞLEVİ
   • İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından, ETS kurulacaktır. Piyasa işletmecisi olan

Enerji Piyasaları İşletme A.Ş., ETS piyasasını işletecektir.

• Bu düzenlemeyle, doğrudan sera gazı emisyonlarına neden olan faal1iyetleri yürüten işletmelerin, bu faaliyetleri gerçekleştirebilmesi için Başkanlıktan sera gazı emisyon izni alması zorunludur. ETS kapsamına dahil olan işletmeler tarafından doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon değerine karşılık gelecek şekilde yıllık tahsisat tesliminde bulunulması zorunlu olacaktır. Aksi durumda; bir sonraki takvim yılına ilişkin tahsisatlarını teslim ederken 14 üncü maddenin dördüncü fıkrasının (c) bendinde belirtilen yaptırıma esas sera gazı emisyonlarına eşit miktarda tahsisatı da teslim etmekle yükümlüdür.
• Ayrıca, ETS piyasasında işlem görecek tahsisatlar, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na tabi olmayacaktır.

5. ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU’NUN DURUMU

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu; ETS piyasası kapsamındaki piyasa bozucu davranışlara ilişkin piyasa gözetimi ve denetimine yönelik usul ve esasları Sermaye Piyasası Kurulunun görüşünü alarak belirleyecektir.

6. İDARİ YAPTIRIMLAR

İdari yaptırımlar (para cezaları, emisyon izni iptali) uygulanacaktır. Kanun’un 14. Maddesinde idari nitelikteki yaptırımlar düzenlenmiş olmakla beraber Kanun kapsamında her bir fiil için uygulanacak idari para cezası miktarı 50.000.000 Türk lirasını geçemeyeceği şeklinde bir üst sınır belirlenmiştir. Kanunda yer alan yükümlülüklerin yerine getirilmemesinden kaynaklı olarak idari yaptırıma bağlanan fiillere ilişkin denetleme yetkisi İklim Değişikliği Başkanlığına aittir. Aynı şekilde, Kanunda öngörülen idari yaptırım kararlarını verme yetkisi de Başkanlığa aittir.

7. GEÇİŞ HÜKÜMLERİ

Kanun’un Geçici 1. Maddesine göre; ETS tamamen uygulanmaya başlanmadan önce pilot dönem uygulaması yapılacaktır. Pilot uygulama döneminin kapsamı, süresi ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslar ilgili kurum, kuruluş ve sivil toplum kuruluşlarının görüşü alınarak Karbon Piyasası Kurulunca belirlenecektir. Pilot uygulama döneminde, bu Kanunda belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi sebebiyle tesis edilen idari para cezaları %80 oranında indirilmek suretiyle uygulanacaktır.

Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 yıl içerisinde ETS kapsamı dahilinde yer alacak işletmeler sera gazı emisyon izni almak zorundadır. Gerekli görüldüğü takdirde Karbon Piyasası Kurulu kararı doğrultusunda Başkanlık; bu fıkrada yer alan süreyi, bitim tarihlerinden itibaren iki yıla kadar uzatmaya yetkilidir.

Kanunun Muhtemel Getirileri

1.  Olumlu Etkiler

a) Çevresel Faydalar

• Sera gazı emisyonlarının azaltılmasıyla iklim değişikliğinin yıkıcı etkileri hafifletilebilir.
• Ormanlaştırma ve yutak alanların korunması gibi projeler desteklenecektir.

b)   Ekonomik ve Sosyal Katkılar

• Yeşil enerji ve temiz teknoloji yatırımları artacak, yeni istihdam alanları oluşacaktır.
• Karbon piyasaları sayesinde finansal mekanizmalar çeşitlenecektir.

c)   Küresel Uyum ve İtibar

• Türkiye, Paris Anlaşması ve Avrupa    Yeşil    Mutabakatı’na    uyum    sağlamakla yükümlüdür.

2.  Olumsuz Etkiler ve Riskler

a) Maliyet Artışı ve Rekabet Kaybı

• Emisyon izinleri ve uyum maliyetleri, özellikle küçük işletmeler için yük oluşturabilir.
• Sınırda Karbon Düzenlemesi, ihracatçı firmaları ilk dönemler olumsuz

b)   Uygulama Zorlukları

Yüksek maliyetleri, veri eksikliği, yeni teknolojilere erişim sorunları özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin yeni düzenlemelere uyum sağlayabilmesi açısından tereddüt yaratmaktadır.

DEĞERLENDİRME

Türkiye, küresel iklim değişikliğiyle mücadele kapsamında Paris Anlaşması ve Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi gibi temel uluslararası belgeleri kabul ederek önemli taahhütlerde bulunmuştur. Bu doğrultuda hazırlanan İklim Kanunu, söz konusu uluslararası yükümlülüklerin iç hukuka yansıtılması ve etkin şekilde uygulanması yönünde atılmış önemli bir adımdır.

Kanun aynı zamanda, Avrupa Birliği’nin Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM) gibi karbon yoğunluğu yüksek ürünlerin ticaretini doğrudan etkileyen düzenlemelerine uyum sağlanması açısından da stratejik bir öneme sahiptir. Bu bağlamda, Türkiye’nin hem çevresel sürdürülebilirlik hedeflerine yaklaşmasını hem de uluslararası ticarette rekabet gücünü korumasını amaçlamaktadır.

İklim Kanunu’nun yasalaşması; sera gazı emisyonlarının azaltımı, yeşil finansman araçlarının geliştirilmesi, sektörler arası koordinasyonun güçlendirilmesi açısından bütüncül bir çerçeve sunma potansiyeline sahiptir.